Οι μεγάλες οικονομικές απαιτήσεις για τη σωστή λειτουργία μιας οικογένειας αναγκάζουν τους γονείς να λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι. Παράλληλα, η απουσία των γονέων οδηγεί τα παιδιά να περνούν πολλές ώρες μπροστά στην τηλεόραση ή τον υπολογιστή. O κ. Μάνος Μπούκαλης μας απαντά σε κάποιες ερωτήσεις που θα βοηθήσουν τους γονείς να επικοινωνήσουν ουσιαστικότερα με τα παιδιά τους.
Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες γυναίκες μπαίνουν στην αγορά εργασίας, με αποτέλεσμα να αναθέτουν τη φροντίδα των παιδιών τους σε κάποιο συγγενή ή baby sitter, ή να τα εγγράφουν σε παιδικούς σταθμούς. Η επαγγελματική ενασχόληση της μητέρας επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη και τη συμπεριφορά του παιδιού; Είναι σωστό ή όχι να πηγαίνει το παιδί από πολύ μικρό (1½-2 χρονών) σε παιδικό σταθμό;
Η όλο και αυξανόμενη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι μια πραγματικότητα, που επηρεάζει σε πολλούς τομείς τη λειτουργία της οικογένειας και δημιουργεί την ανάγκη ανάθεσης της φροντίδας του παιδιού σε άλλα άτομα, εκτός από τη μητέρα. Δεν είναι κάτι εξ ορισμού αρνητικό, αρκεί τα πρόσωπα στα οποία ανατίθεται η φροντίδα του παιδιού να είναι κατάλληλα. Για παράδειγμα, το παιδί δε θα πρέπει να στερηθεί την επαφή με την μητρική του γλώσσα, ή να το εμπιστευθούμε σε κάποιο άτομο που λόγω ηλικίας δεν έχει τη φυσική κατάσταση να ανταποκριθεί στις σωματικές και ψυχολογικές ανάγκες του παιδιού.
Εάν το παιδί είναι ανάγκη να πάει σε παιδικό σταθμό από μικρή ηλικία, οι γονείς οφείλουν να ελέγξουν αν ο χώρος είναι κατάλληλος και αν υπάρχει κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό. Αν οι συνθήκες είναι καλές, η παραμονή σε παιδικό σταθμό μπορεί να είναι θετικός παράγοντας στην εξέλιξη και την κοινωνικοποίηση του παιδιού.
Μερικοί εργαζόμενοι γονείς που λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι και αισθάνονται ενοχή για τη μη διάθεση του απαιτούμενου χρόνου για τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο παιδί, εξαγοράζουν κατά κάποιο τρόπο το χρόνο της απουσίας τους, κάνοντάς του δώρα και ακολουθώντας συμπεριφορές που υπό άλλες συνθήκες δε θα υπήρχαν. Πώς μπορεί να επηρεάζεται η ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού από αυτήν τη στάση;
Στη βάση του προβλήματος είναι η αμφισβήτηση από τους ίδιους για το πόσο καλά εκπληρώνουν το ρόλο τους. Θέλουν να είναι καλοί γονείς, ενώ ταυτόχρονα ξέρουν ότι δε δίνουν την απαραίτητη στοργή και φροντίδα, ίσως επειδή δε δόθηκε στους ίδιους όταν εκείνοι ήταν παιδιά. Προσπαθούν, λοιπόν, να απαλύνουν τη σύγκρουση που αισθάνονται δίνοντας ακριβά ή\και ακατάλληλα δώρα, αυτά που ζητούν τα παιδιά, μη τολμώντας κι εκείνα να ζητήσουν την προσοχή, την τρυφερότητα και την αποδοχή που πραγματικά χρειάζονται.
Άλλες φορές πάλι για τους ίδιους λόγους, γονείς που είναι αναγκασμένοι να λείπουν πολλές ώρες από το σπίτι, αφήνουν στα παιδιά υπερβολική ελευθερία με αποτέλεσμα να λειτουργούν ανεξέλεγκτα, να παραμελούν τα καθήκοντά τους και να αποκτούν κακές συνήθειες. Συχνά πάντως η έλλειψη χρόνου είναι μια πρόφαση που καλύπτει μια ουσιαστική αδυναμία του γονιού να δείξει πραγματική στοργή. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί εργαζόμενοι γονείς που βρίσκουν και αφιερώνουν λίγο, αλλά ποιοτικό, χρόνο στα παιδιά τους και δε χρειάζεται να “εξαγοράζουν” τη σιωπή τους.
Αυτό είναι ένα πεδίο, όπου η συμβουλευτική γονέων μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά επισημαίνοντας τις υπερβολές και προτείνοντας τρόπους ουσιαστικότερης επικοινωνίας με το παιδί.
Οι συνθήκες της καθημερινότητας έχουν αλλάξει και επηρεάζουν και το παιχνίδι του παιδιού. Τα παιδιά δεν παίζουν πλέον σε εξωτερικούς χώρους (παιδική χαρά, παραλία, αυλή κ.ά) και μένουν στο σπίτι, όπου καλούνται να παίξουν στο δωμάτιο τους ή να βλέπουν τηλεόραση. Πώς επηρεάζει αυτό το γεγονός την ανάπτυξη και τη συμπεριφορά των παιδιών;
Οι τεχνολογικές εξελίξεις τα τελευταία χρόνια έχουν φέρει πρωτόγνωρες αλλαγές στη ζωή μας. Ανάλογες είναι και οι αλλαγές στη ζωή των παιδιών. Η τηλεόραση, ο υπολογιστής, ακόμα και οι διάφορες παιχνιδομηχανές γίνονται σχεδόν μέλη της οικογένειας. Το παιδί είναι φυσικό να διεκδικεί, να εξερευνά, να γοητεύεται από αυτά και δε νομίζω ότι θα έπρεπε να του τα στερήσουμε. Άλλωστε, η συζήτηση με τους συνομηλίκους του πάνω σε αυτά τα θέματα βοηθάει σημαντικά την κοινωνικοποίησή του.
Οι γονείς, βέβαια, δεν πρέπει να αφήσουν αβοήθητο το παιδί μπροστά σε αυτόν τον καινούργιο κόσμο. Έχουν καθήκον να επιλέξουν, ποια προγράμματα και ποια παιχνίδια είναι κατάλληλα για την ηλικία του και να οριοθετήσουν το χρόνο που αφιερώνεται σε αυτά. Μπορούν επίσης να συζητούν με το παιδί, να το βοηθούν να μιλήσει και να σκεφτεί πάνω σε αυτά που ζει μπροστά στην οθόνη. Όταν υπάρχουν αυτές οι συνθήκες και εξασφαλίζεται ότι το παιδί δεν εκτίθεται στη χρήση της τεχνολογίας χωρίς όρια, μπορούμε να δούμε αυτά τα μέσα και την εικονική πραγματικότητα που μεταφέρουν σαν έναν ακόμη χώρο, όπου μπορεί το παιδί να κινηθεί με στόχο να αναπτύξει την προσωπικότητά του και να καλλιεργήσει τη φαντασία και τη δημιουργικότητά του.
Από τον Μάνο ΜπούκαληΨυχολόγος – ψυχοθεραπευτής, ειδικευμένος στη Συστημική Θεραπεία Οικογένειας και Ζεύγους